Workshop Stanislavski in trainingen 7 januari 2023 Ida van de Lagemaat Verslag door Renate Pauw
Op zaterdag 7 januari werden we hartelijk ontvangen in het Polanentheater, een pareltje van een theater vlakbij de Westergasfabriek in Amsterdam. Ida van de Lagemaat verblijde ons met een mini-workshop Stanislavski. Ik zeg bewust mini, want met het gedachtegoed van Stanislavski kan en kun je dagen, weken zelfs maanden vullen. Ida gaf ons een klein kijkje in de enorme keuken van Stanislavski.
Konstantin Sergejevitsj Stanislavski (1863-1938), tijd- en studiegenoot van Pavlov, was onder andere acteur en regisseur en hij ontwierp een theoretisch basis voor het acteren. Hij ontwikkelde een interesse in de achtergrondfiguren van het traditionele theater. Het toneelspel zoals dat toen werd opgevoerd, zette de belangrijke acteurs op de voorgrond en de bijrollen werden op de achtergrond geplaatst. Stanislavski vond de rollen achteraan interessanter (wat dachten en voelden de bijfiguren?) en zo ontwikkelde hij een andere kijk op theater.
Hij wilde echte emoties zien bij de acteur en geen geïmiteerde. De acteur moest putten uit zijn emotioneel geheugen om echt ingeleefd spel te kunnen laten zien. Belangrijk hierbij is allereerst de voorbereiding, de ontspanning. En zo begonnen wij aan de eerste oefening van de ochtend: een ontspanningsoefening met bewustwording van het lijf. Hoe beter je je bewust bent van je eigen lijf, hoe beter je daar controle over hebt en dat kan weer worden ingezet bij je spel.
Daarnaast zijn je zintuigen essentieel. Er volgde een visualisatieoefening van een landschap waarbij achteraf gevraagd werd met welk zintuig je het zelfgekozen landschap het meest kon ervaren. Was dat bijvoorbeeld toen je op zoek ging naar omgevingsgeluiden, de geur van toen of juist de temperatuur?
De drie zintuigen waarmee situaties het meest worden ervaren zijn horen (auditief), zien (visueel) en voelen (kinesthetisch). Geur en smaak zijn meer ondergeschikt. Iedereen heeft zo zijn voorkeurszintuig; het zintuig waarmee we waarnemingen interpreteren. Het is van belang om je zintuigen te trainen en van jezelf te weten wat je voorkeurszintuig is. En, dat je realiseert dat die voor iedereen (en dus ook voor de cursist in een training) anders is. Zo kan je in een training schakelen naar het voorkeurszintuig van de ander.
Wees je naast je lijf en je zintuigen ook bewust van je omgeving. Welke ruimte stap je binnen als je bij een training bent. Hoe ziet het er uit, wat hoor je, hoe voelt het aan? Allemaal informatie dat van belang kan zijn.
Een nieuwe oefening waarbij 2 spelers elkaar iets te vertellen hadden in jebbertaal, liet zien dat het beeld voor een groot deel al het verhaal vertelt. Lichaamshouding, gebaren, de wijze van praten, allemaal geven ze informatie over de situatie, zonder dat er begrijpelijke tekst wordt gebruikt.
De oefening ‘Jij hebt een blauwe broek’, ‘Ik heb een blauwe broek’ resulteerde in een interessante achtbaan qua emotie, dit terwijl de tekst hetzelfde bleef. Hieruit blijkt maar weer hoe belangrijk intonatie, tempo en lichaamshouding zijn bij communicatie.
De een reageert op de ander. Daarom is in contact blijven met de ander van groot belang, zodat je kan reageren vanuit het moment.
De dingen gebeuren wanneer ze gebeuren. Het moment is steeds nieuw. Ook al speel je het voor de 100ste keer. Voor de kijker is het steeds de eerste keer en die wil dat ook zo ervaren. Hierbij helpt het als je jezelf een opdracht geeft. Wat vind je van de dingen? Waarom doe je iets? Vertel jezelf het waarom en handel daarna. Je mag het pas laten gebeuren als het gebeurt. Want dan kom je dichtbij de echte emotie en een levensecht personage, datgene wat Stanislavski voor ogen had voor de acteur.
Wederom een geslaagde workshop aangeboden door het NVvT en een goed begin van 2023