Verslag workshop acteren in agressie trainingen
Workshopleiders: Claudia van Mechelen en Frits van Oostenbruggen Zaterdag 24 november te Zwolle.

Acteren in agressie trainingen iets wat ik persoonlijk niet veel doe. Wel training in gehad en had me aangemeld voor deze workshop omdat ik regelmatig aanvragen krijg om te acteren in dit soort trainingen. Ik was benieuwd of deze opfrisser me nieuwe inzichten zou geven. En zo had ieder zijn/haar eigen redenen om er te zijn. Verschillende redenen waren:
Leren om zo effectief mogelijk te acteren, leren het bewust inzetten van agressie, instrumentele agressie hoe kun je het veilig houden, wat doe je als iemand in de freeze raakt, hoe haal je de angel eruit, hoe kun je met minder energie als acteur de training binnenstappen. Allerlei wensen en vragen voor de workshop, Claudia en Frits hebben op de meeste vragen ook antwoord kunnen geven.
Claudia en Frits geven al vrij vroeg in de workshop aan wat de verantwoordelijkheid is van de acteur binnen deze trainingen. Je verantwoordelijkheid is groot, zuiver spel is dan ook zeer belangrijk. Je kunt in zo’n training al snel iemand beschadigen. Blijf kijken wat er gebeurd met de deelnemer. Pak een time-out of geef ze een time-out waar nodig. Houdt in de gaten of het leerproces nog gaande is en doe wat je afspreekt met je deelnemer.

Het verschil tussen communicatie en agressie wordt steeds kleiner. Vroeger lag dit verder uit elkaar. Onderzoek meer in wat er individueel gebeurd met de deelnemer. Dit vraagt veel inspanning van de acteur om de veiligheid van de deelnemer te garanderen.
Er werd gevraagd wat wij doen om de veiligheid te garanderen:
Wat helpt je in je leerdoel, neem een time-out, met trainer overleggen hoe hij/zij agressie ziet en wat hij/zij wil van de acteur, aangeven dat er geen goed of fout is alleen effectief of niet effectief gedrag, opbouwen in agressie, zuiver spel, check of iemand een heftige ervaring heeft, ga niemand dwingen de grens over te gaan, 1 stap per keer je kunt ze niet alles leren, na het spel afronden (bijv. een hand geven of boks), houd er ook humor in, geef aan dat je er voor het leerproces van de deelnemer bent.

Hierna gesproken over wat kun je doen als er een deelnemer niet mee wil doen met de training. Hier een goede tip voor gekregen:
Stel een deelnemer geeft aan “ik doe niet mee met het oefenen”. Acteur zegt: “Jawel, want je moet van je baas”. Deelnemer zegt; “Ja maar ik wil eigenlijk niet”. Acteur zegt: “Wil je nu wel of niet” Deelnemer zegt: “Nee ik wil niet”. Acteur zeg: “Dank je wel”. In dit kleine stukje heeft de deelnemer namelijk onbewust zijn/haar grenzen aangegeven.
Daarna hebben we een oefening gedaan, in deze oefening konden we zelf ervaren dat je lichaam niet liegt. Je lichaam weet niet dat het spel is en geeft aan waar je grens is.
2 personen tegenover elkaar (de rest kijkt toe). 1 persoon vraagt wat de ander wil oefenen, kracht of voelen. Dan loopt 1 persoon naar de ander toe, de ander geeft aan wanneer hij/zij wil dat de ander stopt. Als je op kracht wilde oefenen geeft je krachtig aan wanneer iemand moet stoppen een duidelijke stop, als je op voelen wilde oefenen kun je het aangeven door bijvoorbeeld te knikken of stop te zeggen. Hierna is het belangrijk dat je bij het stop moment de deelnemer nog even aankijkt en bijvoorbeeld even een knikje geeft of een lach zodat deze weet dat hij/zij even stoom kan afblazen. Ook kun je vragen hoe het voor die persoon
was en waarom hij/zij op dat moment stop zei. Daarna geeft je je eigen feedback over wat je bij de ander gezien hebt.
In de nabespreking viel op dat het een mooie simpele oefening is. De 2 varianten (kracht & voelen) maakt het rijker. Dat het ook wat bij jezelf (als acteur) doet en dat je ook hier op feedback kunt geven. En dat een ‘neutrale houding’ voor iedereen interpreteer baar is.

Hierna gewerkt aan het A B C D model, we kregen het model uitgelegd. Hierin werd het onderscheid tussen A en B en C en D goed naar voren gebracht.
A en B gedrag is voornamelijk frustratie, als acteur is het belangrijk om te sturen op de herkenbaarheid van de emotie. Als deelnemer de emotie erkent, loopt de emotie nog heel even op voor de ontlading. Deelnemer gaat dan ervaren dat de emotie voorrang krijgt. Hoe duidelijker je de boodschap geeft hoe meer ‘stoom’ je krijgt.
C en D gedrag is voornamelijk om het doel te bereiken, wordt vaak ingezet bij instrumentele agressie. Deelnemers moeten hier leren te begrenzen. Bij C ga je ook voelen als deelnemer wat het fysiek met je doet. Hoe zuiverder je speelt hoe inzichtelijker het wordt voor de deelnemer.
Belangrijk ook om altijd met de trainer te overleggen hoe hij het ABCD model ziet.

Hierna ging Frits verschillende vormen van ABC gedrag laten zien en aan ons om aan te geven: Wat hoor je, wat zie je exact en wees zo concreet mogelijk.
Daarna een oefening in de kring waar we met een bal gingen overgooien. Bij elke gooi noemde we een zin in A gedrag, daarna in B gedrag en daarna in C en D gedrag.
In de oefening hierna hebben we in groepjes van 3 (en 1 van 4) geoefend met het zuiver spelen van de verschillende gedragingen. 1 was de acteur, 1 de deelnemer en 1 de observant. De bedoeling was het gedrag wat je kiest bijvoorbeeld A gedrag, zo zuiver mogelijk te spelen. Dat was nog best lastig omdat je geneigd bent om over te stappen naar ander gedrag door de antwoorden van de deelnemer.
Na deze ronde hebben we andere groepjes gemaakt en hebben we gewisseld in gedrag. We hebben in deze ronde feedback gegeven of hoe je als acteur de deelnemer beloont.

Aan het eind van de workshop werd er nog gevraagd hoe iedereen het ervaren had en of de vragen en wensen die aan het begin naar voren kwamen beantwoord waren. Dit was voor het grootste deel het geval.

Kortom een fijne opfrisser, veel geleerd en fijn om weer samen te zijn met collega acteurs. Dank aan Frits en Claudia voor deze workshop!

Stefanie Emons

Verslag LIFO Plug&Play zaterdag 27 oktober Van 10-15 Polanentheater Amsterdam
Trainer: Jos Veldhuizen

LIFO staat voor Life Orientation (zie voor de Nederlandse website https://lifobenelux.eu/). Dat zorgt al voor het eerste leerpunt ook qua uitspraak. Dus er zijn ook geen relaties met Last In, First Out van reorganisaties en prioriteringen binnen queues (ICT).

LIFO is een referentiekader van waaruit men waarneemt, duidt en de ander tegemoet treedt. De methode is ontwikkeld voor gebruik in organisaties, en richt ze zich met name op (zakelijke) interactie met anderen.

Al voordat de workshop op zaterdag aanving, werden we uitgenodigd om een vragenlijst (vergelijkbaar met methodes zoals DISC) in te vullen, zodat we in de workshop ook vanuit ons persoonlijke profiel konden werken.

Jos begon met een dynamische oefening: niet teveel uitleggen, gelijk een vel met een aantal gedragskenmerken waaruit je er +/- 6 mocht kiezen. Op de vloer waren 4 vakken waar die kenmerken gegroepeerd in terugkwamen. Je ging staan in het vak met de beste match op je geselecteerde kenmerken. Daarna introduceerde je jezelf aan de hand van het vak waarin je stond. Op die manier leerde je elkaar op een andere manier kennen, en kreeg je gelijk een intuïtief begrip voor de verschillende kanten/dimensies.

Daarna legde Jos kort de theorie achter LIFO uit. Een belangrijk uitgangspunt is daarbij dat het niet oordelend is, en dat de LIFO bril ervoor zorgt dat je milder naar de ander kunt kijken. De vier oriëntaties zijn
• Steungevend (doorslaand gedrag: opgevend): Uitblinken, je wilt de ander ten dienste staan vanuit je eigen overtuiging
• Beheersend (doorslaand gedrag: overheersend): Actie; je wilt actief ingrijpen in een uitdagende wereld
• Behoudend (doorslaand gedrag: afhoudend): Ratio: je wilt je handelwijze laten bepalen door objectieve waarnemingen en analyse van gegevens
• Meegevend (doorslaand gedrag: weggevend): Verbinding: je wilt nadruk leggen op de verbondenheid en harmonie

Vervolgens gingen we op het vak staan waar we het minste mee hadden en vertelden we waarom. De ochtend werd afgesloten met een lied over je favoriete oriëntatie. Na de lunch break werden onze eigen scores besproken. De meeste mensen hebben een of twee favoriete oriëntaties, en met name onder stress komt hun voorkeur oriëntatie naar boven. We hebben gefilosofeerd over hoe inzicht in deze oriëntaties je kunnen helpen bij de interactie met mensen als trainingsacteur, zowel in de omgang buiten de rollen als in een rol. Tenslotte was er nog een mooie afsluitende oefening: iedereen maakte een gedicht over zijn oriëntatie. Dit was voor mij het klapstuk van de workshop: zo’n gedicht raakt niet alleen je hoofd, ook je hart en buik. Een echte aanrader, en een afsluiter die ik ook zeker zal hergebruiken!
---

Maarten Joosen

Lezing: Dramadriehoek en Winnaarsdriehoek. 3 oktober door Miranda Dros
We hebben er allemaal mee te maken: opeens merk je dat een interactie niet lekker loopt, je raakt geïrriteerd, je verkrampt, je bent ‘jezelf’ niet. Wat dan te doen? En hoe kan je het voorkomen?
Over deze vragen bogen we ons samen met Miranda Dros, op een interactieve lezing over ‘Dramadriehoek en winnaarsdriehoek’ bij Dubbel EE in Amsterdam.
We merkten met enkele oefeningen hoe makkelijk je in een slachtoffers-, redders- of aanklagersrol gezogen wordt. Dit kost energie, er is altijd gedoe/conflict. Er komt nooit een echte oplossing, het is nooit constructief. Altijd een kater na afloop. Niemand neemt verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag.
Als TA zit je misschien vaak in de reddersrol: sfeer goed houden, feedback verzachten, miskennen dat iemand best tegen een stootje kan, een trainer niet op z’n verantwoordelijkheid wijzen. Je zit op het puntje van je stoel, doet erg je best, je weet wat goed is voor een ander. Ik ben ok, jij niet.
En soms speelt er ook een weggeduwde aanklager mee, die non-verbaal toch wel doorsijpelt naar de cursist. Je maakt je onbewust groot, hebt een felle toon. Ik ben ok, jij niet. Je oordeelt en let niet op hoe dit voor een ander is. Tenzij je dit in het spel bv. bewust weet te neutraliseren met bv zuchten.
Als TA kun je ook in de slachtofferrol zitten, als je denkt dat je door een fout van jou de cursist leed hebt bezorgd. Je stelt je onderdanig, stilletjes op. Je wilde alleen maar helpen…. Ik ben niet ok, jij wel.
Hoe kom je uit zo’n gewoonterol, hoe neem je weer verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag?
Dit rijtje handvatten kwam naar boven: door het te herkennen dat je in dit giftige patroon zit; doorademen; benoemen (ik merk dat ik ervan schrik, dat ’t me raakt ); time-out; vragen (goh, heb jij het ook dat je je rot voelt in zo’n gesprek?); niets persoonlijk nemen; reflecteren op wat je wilt; zeggen wat je wil zeggen zonder oordeel; heb het over waar het over moet gaan; humor; stilte (vanuit neutraliteit); het is allemaal niet zo belangrijk als het lijkt (zelfrelativering).
Tegenover de reddersdriehoek staat de winnaarsdriehoek. Verandert A zijn rol, dan kan het niet anders dat B ook een andere rol in moet nemen.
Een slachtoffer kan kiezen om de onderzoekersrol in te nemen (met o.a. neutrale luisterhouding (vertel…), samenvatten, gevoelsreflectie en eigen gevoelen en behoeften delen. Hij stelt zich kwetsbaar op (wat kan ik anders doen?).
Een redder kan kiezen voor helpen/coachen (aandacht en begrip geven, besef dat ander goed voor zichzelf kan zorgen (bv bij tranen), ander laten kiezen, duidelijke afspraken over wat ander zelf doet, dit is van jou en niet van mij).
Een aanklager kan zich assertief opstellen (Ik-boodschap, opkomen voor eigen verhaal met respect voor ander, oordeelloos, regie nemen, wat bedoel je met beter afstemmen?).
Een hartstikke leuke, leerzame avond, met voor mijzelf een eye-opener hoe het mogelijk is dat je denkt niet in de slachtofferrol te zitten, terwijl je dit met je energie toch wel degelijk uitstraalt.

Ed Korff de Gidts

Verslag Workshop Dubbel signalen, zaterdag 29 september, Zimihc, Utrecht, Trainer Frank Odding
Dubbele signalen, ik had wel al een beeld bij voor de training. Zowel in relatie tot het trainingsacteren als ook zeker binnen privé situaties. De eerste keer dat ik heel bewust werd geconfronteerd met mijn eigen onbewuste dubbele signalen was toe ik ergens eind 20 was en ik iemand tegenkwam die ik kende van de middelbare school. We hadden nooit bij elkaar in de klas gezeten maar wel samen naschoolse toneel activiteiten gedaan. In die periode was ik (zoals vele pubers) niet echt zeker van mijzelf. Was wel heel blij met het vriendengroepje waar ik toen in zat maar hoorde zeker niet bij de zogenoemde populaire leerlingen van de school. En wat schetste mijn verbazing toen de jongen met wie ik in gesprek was, aangaf dat hij mij vroeger altijd zo arrogant vond……. Ik, dat in mijn ogen redelijk verlegen, rustige meisje, werd als arrogant gezien?
Met dit voorbeeld in mijn achterhoofd ging ik naar de workshop. Vanuit de voorinformatie had ik begrepen dat we het spelen met dubbele signalen zouden gaan koppelen aan een stukje theorie. Dus ik was heel benieuwd hoe dit precies zou worden vorm gegeven, zeker ook omdat we met een grote groep waren, 24 deelnemers.
Het spelen met de dubbele signalen in de zin van echt binnen het trainingsacteren daarmee oefenen kwam deze middag niet aan bod. Er waren wel een paar korte oefeningen maar deze waren vooral bedoeld om de theorie duidelijk te maken. Wat mij betreft heel leerzaam maar het echte oefenen binnen het trainingsacteren werd door sommige deelnemers wel gemist. Eén van de oefeningen was bijvoorbeeld dat 10 mensen één voor één in een hele grote cirkel gingen staan en een voor hen comfortabele plek moesten zoeken. Wat gebeurt er dan wanneer er iemand bijkomt?.
Het begin van de middag behandelde Frank vooral de theorie van de dubbele signalen. Niet aan de hand van een PowerPoint presentatie of een Prezi, nee, door gewoon te vertellen, te schrijven, ons te laten ervaren en vooral door te confronteren. En door die confrontaties werden wij als deelnemers aan het denken gezet. En telkens kwam het terug op: voelen-denken-doen. Wanneer deze drie congruent zijn krijg je geen dubbele signalen. En een voorwaarde daarvoor is: jezelf kennen.
Het was een zeer interessante, bijzondere middag die mij veel stof tot nadenken heeft gegeven. Ook over het eerder genoemde voorbeeld. Want hoe goed kende ik mijzelf al op de middelbare school? Niet zo gek dus dat ik toen dubbele signalen afgaf.

 Floor Vermeer