Hierbij het verslag van Danny van Geel over de workshop "Spelen met Kolb" op 29 september 2020 via Zoom

Spelen_met_Kolb.pdf

Zoomplezier in optima forma: de online spel-APK

Maar hoe doen ze dat dan Hilde, zo’n spel-APK via zoom? Gisteren zou ik gezegd hebben, ‘geen idee’, nu kan ik er enthousiast over vertellen omdat ik het mee mocht maken. Inspirerend, nuttig, maar vooral heel erg leuk! Het spel- en improvisatieplezier stond voorop.

Creatief omgaan met je ruimte, buiten je kaders durven denken - én spelen. Letterlijk uit je hokje durven breken, we hebben het allemaal gedaan.

Sommige spelvormen deden we in groepsverband, voor andere oefeningen ging je voor een korte periode in tweetallen via zoom in breakout rooms. Voor zoomleken (voor zover die er nog zijn in coronatijd): je gaat dan even met één andere acteur in een aparte virtuele ruimte, zodat je geconcentreerd samen kunt spelen. De begeleider kan als enige even meekijken en je en een extra aanwijzing of tip geven.

Een van de opdrachten die we kregen was het beïnvloeden van je tegenspeler en zijn of haar emoties leiden door suggestieve vraagstellingen. Een voorbeeld:

Bij de volgende dialoog mag je de ‘ja’ mee laten kleuren met de vraag die gesteld wordt. En dan hoor je hem van somber naar energiek wijzigen.

‘Je zit nu in de put hè, als ik het zo zie…’
‘Ja…’
‘In je hoofd maalt het maar rond en zit je constant te denken aan wat je verkeerd hebt gedaan, waardoor dit nu ook weer mislukt is.’
‘Ja…’
‘Ik zie gewoon ook die middelbare schooltijd voorbij komen die je zo hebt vervloekt!’
‘Ja…’
‘Maar je weet net zo goed als ik dat er in jou heel veel mooie talenten schuilgaan hè?!’
‘Ja…’
‘Creativiteit die borrelt en bruist en die nog allemaal naar buiten wil komen.’
‘Ja…’
‘Die ruimte wil en die erom schreeuwt om gehoord te worden!’
‘Ja!’
En je weet en je voelt dat je hier heel vlug iets mee wil gaan kan en moet gaan doen.
‘Ja!!!’

We hebben hier flink mee mogen experimenteren, als vragensteller bepaal je naar welke emoties je tegenspeler laat bewegen. Erg leuk om te doen!

De groep trainingsacteurs was perfect, zes personen. Iedereen kwam daardoor aan bod, en er was genoeg variatie in tweetallen in de breakout sessies. De middag vloog voorbij. Complimenten ook voor Lucia Bomert die deze sessie zeer deskundig begeleidde en Ida van de Lagemaat voor de prettige online ontvangst en afsluiting van de middag, de fijne toevoegingen en het medespel.

Ik kan iedereen aanraden om in te schrijven voor deze spel-APK. Het houdt je lekker fris, het geeft je energie en het laat je weer eens op een andere manier dan alleen met de ‘trainingsacteur’-blik naar spelen met zoom kijken!

Hilde van Engelen

“Het zijn allemaal krengen” 

(Workshop ‘Mensen met dementie beter begrijpen’ door Barbara Oppelaar van Ervarea)
Zo eindigt één van de anekdotes die Barbara Oppelaar in haar workshop ‘Mensen met dementie beter begrijpen’ schetst. Mevrouw X had aan de verzorging om een koekje gevraagd. Toen ze deze niet kreeg, omdat ze er al één gehad had, ontglipte deze zin haar. Mevrouw X was zelf namelijk in de stellige overtuiging dat ze overgeslagen was en nog helemaal geen koekje gehad had. 
De workshop zelf werd op 12 september jl gegeven door Barbara Oppelaar van Ervarea en werd op 9 september voorafgegaan door een online gedeelte. In het online gedeelte heeft Barbara het theoretisch kader uiteengezet. In de live workshop (een ochtend- en een middagsessie) zijn we vooral praktisch aan de slag gegaan. Deze opzet bleek goed uit te pakken.
In de online sessie legt Barbara uit dat er verschillende vormen van dementie bestaan, met verschillende ziekteverschijnselen:
⦁ Ziekte van Alzheimer        70%
⦁ Vasculaire dementie         15%
⦁ Lewy Body            10%
⦁ Overig             5 % (FTD, Korsakov, Parkinson)
Vervolgens legt ze schematisch uit wat er gebeurt cq verdwijnt in het brein bij dementie en maakt ze onderscheid tussen het zogeheten onderbein (0-4 jaar) en bovenbrein (4-25 jaar).
Barbara legt uit dat de eigenschappen die horen bij het bovenbrein langzamerhand uitvallen in het dementerende brein. De eigenschappen in het onderbrein blijven (het langst) intact. 
Het theoretisch kader is de opstap voor de live workshop, waarin (na de gebruikelijke kennismaking en koffie) we beginnen met het fictief overgooien van eerst één bal en vervolgens steeds meer ballen. Dit, om te schetsen wat het met je brein doet als je (te) veel verschillende prikkels moet verwerken. Het wordt onoverzichtelijk, chaotisch. 
Afhankelijk van de persoon, kunnen mensen met dementie op verschillende manieren omgaan met prikkels. Sommigen hebben veel prikkels nodig en zullen - bij ontbering hiervan - de drang hebben om bijvoorbeeld veel te gaan wandelen.
Anderen kunnen maar weinig prikkels verwerken en kunnen als gevolg daarvan uren op één en dezelfde plek zitten en vrijwel niets doen. Gezien dit gegeven,vraagt dit dan ook om een op de persoon toegespitste bejegening. Zo zou je aan de bewoner die de hele dag op zijn of haar stoel wil blijven zitten, een aanbod kunnen doen. 
Wat is dan een goed aanbod? Stel je wilt deze bewoner bewegen richting de Bingo die georganiseerd wordt, dan zou de vraag: “Wilt u misschien naar de Bingo” al veel prikkels op kunnen wekken. (Wanneer dan? Waar dan? Hoe kom ik daar? Wie zijn daar? etc…)
Als je zou zeggen: “Ik ga naar de Bingo vanavond”, maak je het aanbod veel toegankelijker en wordt het dus makkelijker voor deze bewoner om hierop ja te zeggen. 
Vervolgens vraagt Barbara ons om elkaar in tweetallen te spiegelen. Les die we trekken uit deze oefening is dat je je moet beperken tot gebaren die vertraagd, vertrouwd en voorspelbaar zijn en dat je verbinding (oogcontact) moet houden. Dit is van groot belang voor mensen met dementie: informatie wordt namelijk vertraagd verwerkt, evenals het bedenken en het geven van antwoorden. 
Voor een trainingsacteur levert dit uiteraard informatie voor het rollenspel: te veel vragen en te snel praten van een deelnemer in een zorg training vraagt  om een reactie qua tegenspel in je rol als trainingsacteur: boos worden, wegdraaien, afhaken etc.

Daarna mogen we zelf aan de slag als persoon met dementie. Barbara vraagt ons om een voor ons bestaand persoon met dementie in gedachten te nemen en dit te plaatsen in ons fysiek. Vervolgens worden we uitgenodigd om haar (in de rol van verzorger) een koekje te vragen. Als ze deze weigert, mogen we één voor één reageren. Dit levert verschillende reacties op. De één wordt boos, de ander voelt zich beschaamd en weer een ander voelt zich verdrietig. Hiermee wordt input voor spelingangen gegenereerd (mocht je als trainingsacteur een persoon met dementie moeten neerzetten in een training). 
Advies is om (als verzorgende) niet in discussie te gaan (“u heeft al twee koekjes gehad, hoor”), maar om aan te sluiten bij het gevoel:  “U vindt ze lekker, hè, deze koekjes” en er zo nodig gewoon nog één te geven. Waarom niet. 

In het laatste gedeelte van de workshop nodigt Barbara ons uit om een situatie neer te zetten vanuit een persoon met dementie. Zij benadert iedereen vervolgens in de rol van verzorger waarbij ze bewust een benadering inzet die een averechts effect zal hebben.
Zo zet één van de deelnemers een persoon neer die met haar ketting speelt. Barbara stapt op haar af, pakt mevrouw haar kettinkje af en zegt: “Wat een mooie ketting, zal ik hem even om doen?” en loopt om mevrouw heen, gaat achter haar staan en doet haar de ketting om. Als mevrouw hierop verbouwereerd reageert, doet Barbara het kettinkje weer af en geeft deze terug aan mevrouw.
Wat hebben we gezien? Hoe vond mevrouw het?
Reacties: mevrouw vond het absoluut niet prettig dat haar kettinkje zo maar werd afgepakt en dat Barbara achter haar ging staan.
De rest zag mevrouw ook verbouwereerd kijken. Unheimisch. Waarom werd mevrouw niet boos, want dat zou ook een reactie kunnen zijn geweest. 
Barbara legt uit dat iedereen natuurlijk op een andere manier kan reageren (meer introvert, meer extravert etc). Daarnaast legt ze de link naar het trainingsacteren en geeft aan dat in een training een explicieter reactie van de trainingsacteur (bv boos worden) effectiever is qua leereffect voor de deelnemers in een training. Als de grens te ver overschreden is, zou je het ook mondeling kunnen aangeven. Als in: “ik zou kunnen hebben gaan slaan, toen je dat en dat deed / zei”. 

Al met al een erg boeiende en vooral ook leerzame training. Barbara heeft in een kort tijdsbestek en met een aanstekelijk enthousiasme veel aangereikt en spreekt met veel respect over mensen met dementie. Ze lardeert haar workshop met mooie en soms ook pijnlijke anekdotes. Zo schetst ze het beeld van een bewoner die steeds haar kamer niet meer kon terug vinden. Met de meest goede bedoelingen hadden de verzorgers een foto van mevrouw naast de kamerdeur gehangen. Toen mevrouw deze foto zag, zei ze: “Dit is niet mijn kamer, hoor, die is van mijn moeder”. 
Voor meer anekdotes: volg de blogs van Barbara op Linkedin. Veel anekdotes zijn ook gebundeld in ‘Bij mij doet ze dat nooit’

Dieuwke Helder

Kort verslag Online workshop APK Spel door Lucia Bomert
Gegeven op maandag 12 okt 2020
Georganiseerd door NVvT

Omdat we van spelen houden!

Daarom deden wij, 6 deelnemers en host Ida,
mee aan de online variant van de workshop spel APK
die Lucia al eerder live begeleidde.

Nu werden vooral de online mogelijkheden onderzocht.
Wat kan je in ‘het kader van je scherm’ laten zien, hoe positioneer je je,
en wat geeft dat voor impuls aan je spelspanning en creativiteit.
Hoe prikkelt dat je fantasie?
Wat bied je daarmee aan spel aan, waar een ander -ook online- op kan reageren.
“Het aanbod dat je doet, bepaalt het spel dat je krijgt.”

We hebben gewerkt met een soort doorgeef-werkvorm waarin we elkaars woorden en emotie
steeds iets uitvergrootten, met nadrukkelijk aandacht voor het non-verbale daarbij.
Dat is wat we live zo goed kunnen, maar wat online ook heel goed in beeld gebracht kan worden.

We hebben elkaar ‘alle hoeken van het scherm’ laten zien, en ervaren hoe theatraal je positie kan zijn als je eens afwijkt van de ‘keurig-in-het-midden-van-het-beeld-zitten’ gewoonte.
In een hoekje kruipen, aan de zijkant zitten, heel dicht op de camera, juist op afstand,
voorover hangen, bewegen, je hoofd half in beeld, alleen je hand, etc.
Dat gaf veel nieuwe spelimpulsen en een hoop plezier.

Ik kan hier niet alle werkvormen uitgebreid bespreken, maar echt:
je komt enorm tot leven bij alles waar Lucia je voor uitnodigt.

Deze workshop van 2,5 uur geeft je heel veel ideeën over hoe je online
als (trainings-)acteur je zeggingskracht en mogelijkheden kan vergroten.
Het is tof om dat met een klein clubje collega’s te onderzoeken,
daar van te leren, maar vooral om samen heel veel pret te hebben.
Nu eens niet dienstbaar aan de ontwikkeling van een deelnemer in een training,
maar helemaal voor jezelf.

Waarom doen?
Omdat we van spelen houden!

Joep de Bont